Artikel herstel van jeneverbes in het Bakelsbosch

Recent is een artikel uitgekomen in Vakblad Natuur Bos Landschap over onderzoek naar de mogelijkheid tot herstel van jeneverbes in het Bakelsbosch. Dit gebied in Helmond (115 ha, thans waterwingebied) was vroeger onderdeel van de Brouwhuissche Heide en bestond uit heidevelden en stuifzandduinen met het zeldzame jeneverbesstruweel. Jeneverbes leidt thans een kwijnend bestaan.

B-WARE en Brabant Water hebben een bodemonderzoek uitgevoerd, waaruit is gebleken dat de bodem door de bebossing toxisch is geworden tot op een diepte van één meter. Beneden twee meter raakt de bodem snel waterverzadigd. De bodemlaag tussen één en ruim twee meter diepte is dus belangrijke als het gaat om opname van voedingsstoffen. Door bebossing heeft in deze bodemlaag dan ook een verhoogde opname van kalium en magnesium (uit lutum), calcium (uit carbonaten) en fosfor (uit apatiet) plaatsgevonden. Calcium is extreem beperkt aanwezig en enkel ruimschoots aanwezig in de strooisellaag. Calcium komt dus enkel tijdelijk beschikbaar nadat het met de neerslag uitspoelt tot op een diepte van 1 tot 2 meter. Jeneverbes ondervindt sterke competitie, om dit calcium, met grove den.

Er zijn kansen voor duurzaam behoud van jeneverbes, maar dat vraagt om zowel ingrijpen in de mineralensamenstelling van de bodem als beperkte omvorming van het bos. Door lokaal bos te kappen en strooisel te verwijderen zal de bodem niet verder verzuren. Wat betreft de mineralenbeschikbaarheid is geadviseerd om, naast oppervlakkig bekalken, ook plaatselijk bufferstoffen in de diepere bodemlagen aan te brengen (diepkalken). Diepkalken zal leiden tot een betere rijping van de bessen (betere N:K en N:Ca ratio). Het percentage kiemkrachtige bessen neemt dan toe en zo ook de overleving van de kiemlingen omdat door oppervlakkige bekalking geen worteltoxiciteit meer zal optreden. Analyse van het gebiedseigen drinkwaterslib van Brabant Water heeft laten zien dat dit ook kan worden ingezet als mineralenbron.

In de Boshuizerbergen te Venray (Het Limburgs Landschap) hebben soortgelijke maatregelen geleid tot enige kieming in de eerste jaren na uitvoer. Inmiddels heeft een reeds vier jaar durende kiemingsgolf plaatsgevonden waarin zich honderden kiemplanten hebben gevestigd!

Bericht van 7 juli 2025 op LinkedIn.